Δικαίωμα αποσύνδεσης: Μήπως η δουλειά έχει μπει για τα καλά στην κοινωνική ζωή σας; Τι θα πρέπει να κάνουν οι επιχειρήσεις

Το φαινόμενο της αλληλεπίδρασης της επαγγελματικής και της κοινωνικής μας ζωής είναι μια αυξανόμενη τάση. Το να χρησιμοποιούμε πχ τις ίδιες εφαρμογές σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο μπορεί να έχει σοβαρές συνέπειες, λέει ο André Lameiras από την ομάδα της παγκόσμιας εταιρείας ψηφιακής ασφάλειας ESET. Έτσι, αν πέσουμε θύμα απάτης ηλεκτρονικού ψαρέματος στο WhatsApp μπορεί να μας οδηγήσει στη λήψη κακόβουλου λογισμικού που κλέβει τόσο τα προσωπικά όσο και τα επαγγελματικά μας μηνύματα. Αντίστοιχα, οι απατεώνες που χρησιμοποιούν εφαρμογές γνωριμιών μπορεί να εκμεταλλευτούν την επιθυμία κάποιου να δικτυωθεί προκειμένου να αποκτήσουν πληροφορίες για μια επιχείρηση.

Αυτά για το σπίτι. Όμως, ακόμα και σε ένα περιβάλλον γραφείου, η κοινοποίηση πληροφοριών στο διαδίκτυο που προορίζονται για φίλους, αλλά στις οποίες μπορεί να έχουν πρόσβαση και οι συνάδελφοι - όπως φωτογραφίες στο Facebook ή παρουσία σε εφαρμογές κινητής τηλεφωνίας όπως το Grindr ή το Happn - μπορεί να καταλήξει σε ανεπιθύμητη προσοχή ή να χρησιμοποιηθεί για παρακολούθηση, doxing ή επαγγελματικό όφελος.

Αλήθεια, πώς ξεκίνησε όλο αυτό;

Από τότε που οι ιστοσελίδες «κοινωνικής δικτύωσης» εμφανίστηκαν στο Internet με το κύμα του Web 2.0, γύρω στο 2004, τα κοινωνικά δίκτυα άρχισαν να μιμούνται τις αλληλεπιδράσεις της καθημερινής ζωής: λίστες φίλων με τους οποίους μπορούσαμε να μοιραζόμαστε φωτογραφίες, σκέψεις και άλλο περιεχόμενο. Αλλά ενώ στην πραγματική ζωή μπορείτε να συναντήσετε μια ομάδα φίλων τη μια μέρα και μια άλλη την επομένη, στα κοινωνικά δίκτυα αυτές οι ομάδες ενθαρρύνονταν σε μια αλληλοεπίδραση. Ξαφνικά, έγινε αποδεκτό για τους συναδέλφους στη δουλειά να στέλνουν αιτήματα φιλίας και, πολύ γρήγορα, έγινε άβολο να μην τα αποδέχεσαι. Η Google προσπάθησε να δώσει λύση σε αυτό το πρόβλημα λανσάροντας το Google+, ένα κοινωνικό δίκτυο που θα χώριζε τους ανθρώπους με τους οποίους συνδέεστε σε διαφορετικές ομάδες, όπως ακριβώς γίνεται και στην πραγματική ζωή. Αλλά η ιδέα δεν είχε μεγάλη επιτυχία.

Εν τω μεταξύ, το Internet συνήθισε τόσο πολύ το Facebook που, μέχρι το 2015, η πλατφόρμα είχε φτάσει τους 1,44 δισεκατομμύρια χρήστες και εξαγόρασε το Instagram και το WhatsApp. Γρήγορα έγινε η «νέα κανονικότητα» για τους συναδέλφους στην εργασία να στέλνουν μηνύματα ο ένας στον άλλον για τη δουλειά σε ώρες εργασίας αλλά και σε ώρες εκτός εργασίας, συνδέοντας τους εργαζόμενους με έναν τρόπο που δεν υπήρχε μέχρι τότε. Και ενώ αυτό θα μπορούσε να είναι θετικό -για παράδειγμα, να ενισχύσει την εταιρική κουλτούρα- οι εργαζόμενοι σύντομα άρχισαν να συζητούν για το «δικαίωμα στην αποσύνδεση» - άλλωστε, κανείς δεν ήθελε να λαμβάνει μηνύματα για τη δουλειά την ώρα του φαγητού ή να μοιράζεται φωτογραφίες από τις διακοπές του με τα αφεντικά του. Αντίστοιχα, στο γραφείο, οι διευθυντές δεν ήθελαν οι εργαζόμενοι να χάνουν χρόνο με κοινωνικές αλληλεπιδράσεις. Αλλά ήταν πλέον πολύ αργά.

Η εργασία μπαίνει για τα καλά στην κοινωνική μας ζωή

Η λειτουργία μιας επιτυχημένης επιχείρησης μπορεί να απαιτεί μια κατάσταση "always on" (πάντα ενεργός), αλλά αυτό συμπεριλαμβάνει κάτι περισσότερο από το να κάθεσαι απλώς μπροστά στον υπολογιστή σου στο γραφείο. Είναι σαφές ότι η εργασία μας δεν περιορίζεται πλέον εκεί. Η δουλειά μας βρίσκεται στις τσέπες μας, και στα τηλέφωνά μας. Αυτή η συγκέντρωση δεδομένων, εργαλείων επεξεργασίας και δημιουργίας δεδομένων (συμπεριλαμβανομένης της φωτογραφικής μηχανής) και εργαλείων επικοινωνίας, όλα σε ένα, είναι μια μεγάλη αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οργανώνουμε τη ζωή μας. Κάθε σωστός προγραμματιστής εφαρμογών το γνωρίζει.

Το Telegram, μια υπηρεσία ανταλλαγής άμεσων μηνυμάτων που βασίζεται στο cloud, με πάνω από 700 εκατομμύρια ενεργούς χρήστες παγκοσμίως και με εφαρμογές για όλες τις συσκευές, μετατρέπεται πλέον σε χώρο εργασίας για κινητά τηλέφωνα. Η εφαρμογή επιτρέπει τη δημιουργία ομάδων και καναλιών (όπως στο Slack ή στο Teams), την κοινή χρήση αρχείων έως 4 GB και φακέλων που προτρέπουν τους χρήστες να χρησιμοποιήσουν τους υπάρχοντες λογαριασμούς τους για να δημιουργήσουν έναν αποκλειστικό χώρο μόνο για τη ροή εργασιών - ναι, ναι κάπου εκεί ανάμεσα στις οικογενειακές συνομιλίες και τις συνομιλίες για το gaming. Αν δεν απενεργοποιηθεί, το Telegram στέλνει στους χρήστες συστηματικά ειδοποιήσεις για τη δουλειά, ακόμη και κατά τη διάρκεια διακοπών.

Παράλληλα, υπάρχουν πολλές άλλες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων που επαναχρησιμοποιούνται για επαγγελματικούς σκοπούς και τις οποίες χρησιμοποιούν αρκετά εκατομμύρια άνθρωποι. Παραδόξως, ακόμη και εφαρμογές γνωριμιών χρησιμοποιούνται για επαγγελματική δικτύωση, εύρεση νέων πελατών, προσλήψεις και αναζήτηση εργασίας. Ενώ η κύρια εστίασή του είναι οι γνωριμίες, το Bumble προσφέρει επίσης τη λειτουργία Bizz που διευκολύνει τις συναντήσεις μεταξύ επαγγελματιών.

Οι κίνδυνοι για τους εργαζόμενους αλλά και τις επιχειρήσεις όταν τα όρια της επαγγελματικής και προσωπικής ζωής θολώνουν

Μόλις πρόσφατα, η Meta επέβαλε πειθαρχικές ποινές ή απέλυσε περισσότερους από είκοσι εργαζόμενους επειδή φέρονται να έκαναν κατάχρηση εσωτερικών συστημάτων για να αποκτήσουν πρόσβαση σε λογαριασμούς χρηστών, σε ορισμένες περιπτώσεις με αντάλλαγμα χιλιάδες δολάρια.

Αν και αυτό μπορεί να μην είναι ένα ευρέως διαδεδομένο πρόβλημα, τίποτα δεν εγγυάται ότι αυτό δε συμβαίνει και σε άλλες εταιρείες. Και ακόμη και αν ο στόχος μπορεί να είναι ένας προσωπικός λογαριασμός, τα επαγγελματικά δεδομένα που ανταλλάσσονται με τη χρήση αυτού του λογαριασμού είναι το κερασάκι στην τούρτα όταν βρεθούν σε χέρια εγκληματιών.

Καθώς βιώνουμε αλλαγές στην κουλτούρα μας γύρω από τον τρόπο επικοινωνίας, εργασίας και καθημερινής ζωής, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε τον τρόπο με τον οποίο η «ζωή» που έχουμε online συνυφαίνεται με την πραγματική μας ζωή, δημιουργώντας νέους κινδύνους που πρέπει να αποφεύγονται με τη θέσπιση σαφών κανόνων. Ας δούμε μερικούς από αυτούς:

1. Εάν οι επιχειρήσεις αναμένουν από τους υπαλλήλους να είναι διαθέσιμοι ανά πάσα στιγμή, πρέπει να είναι προετοιμασμένες να τερματίσουν τις πολιτικές «Φέρε τη δική σου συσκευή» για να διασφαλίσουν το διαχωρισμό μεταξύ προσωπικής και ιδιωτικής ζωής. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δίνουν στους υπαλλήλους συσκευές αποκλειστικά για την εργασία - όχι μόνο φορητούς υπολογιστές, αλλά και smartphones. Οι εταιρείες πρέπει να διασφαλίσουν ότι τόσο οι ίδιες όσο και οι υπάλληλοί τους γνωρίζουν τις συνέπειες της χρήσης της ίδιας συσκευής για την εργασία και για την ιδιωτική ζωή.
2. Ακόμη και αν ορισμένοι χρήστες επωφελούνται από την επερχόμενη νομοθεσία για το δικαίωμα αποσύνδεσης, όλοι επηρεάζονται από τις πολιτικές δεδομένων της αγαπημένης τους υπηρεσίας cloud. Αν και αυτό θα πρέπει να μας απασχολεί τόσο για τα προσωπικά όσο και τα επαγγελματικά δεδομένα, οι εταιρείες θα πρέπει να χρησιμοποιούν τουλάχιστον εφαρμογές που κρυπτογραφούν τα δεδομένα και συλλέγουν ελάχιστα δεδομένα, και κατά προτίμηση να χρησιμοποιούν εφαρμογές που αποθηκεύουν όλα τα μηνύματα και τα πολυμέσα τοπικάστη συσκευή του χρήστη.
3. Οι εταιρείες θα πρέπει να μην προσφέρουν πλέον τα προφίλ διαμόρφωσης που μπορούν να εγκαταστήσουν οι εργαζόμενοι στις προσωπικές τους συσκευές iOS για να έχουν πρόσβαση στο εργασιακό τους ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και σε άλλες πλατφόρμες εργασίας.
4. Επιπλέον, είναι απαραίτητο να εφαρμοστούν σαφείς κανόνες για τους κωδικούς πρόσβασης, ώστε να αποθαρρύνουν τους υπαλλήλους να χρησιμοποιούν τον ίδιο κωδικό πρόσβασης για προσωπικούς και επαγγελματικούς λογαριασμούς και να απαιτούν έλεγχο ταυτότητας πολλαπλών παραγόντων.

Το τέταρτο τρίμηνο του 2021, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, ο αριθμός των χρηστών του Facebook μειώθηκε για πρώτη φορά μετά από 18 χρόνια κατά περίπου μισό εκατομμύριο χρήστες. Αν και από τότε ανέκαμψε, μήπως τελικά αυτό το επεισόδιο δείχνει ότι το απόγειο των παραδοσιακών πλατφόρμων κοινωνικής δικτύωσης έχει παρέλθει;

Το μέλλον είναι γεμάτο από εκπληκτικές τεχνολογίες, εργαλεία συνεργασίας και πιο εξανθρωπισμένες διαδικτυακές κοινωνικές εμπειρίες, αλλά η λεπτή γραμμή που χωρίζει τις διαφορετικές σφαίρες της ζωής μας θα συνεχίσει να θολώνει.